Nee, ik word geen schrijver van detectives, alhoewel de titel mij wel integreert en ik al nadenk over een plot. Al eerder heb ik in deze krant een indruk gegeven over de complexiteit van het jargon van de wijnliefhebber of wijnprofessional. Het valt mij op dat vele mensen slordig omgaan met geuren en smaken, menigeen is eenvoudigweg niet geïnteresseerd in de veelheid aan geuren en smaken, men beleeft het niet. Dit schrijvende bedoel ik niet louter wijn, persoonlijk kan ik intens genieten van geurimpressies van struiken of bloemen in bloei, van kruiden of van de geur van humus tijdens een boswandeling op een zonnige zondagmorgen na een regenbui. 

Gare du Nord

Voor corona stopte mijn trein op het Gare du Nord in hartje Parijs. Met gezwinde pas verliet ik de Thalys trein en het prachtig geornamenteerde station. Mijn neusvleugels begonnen enigszins te trillen toen ik de geroosterde tonen van een kwaliteitssigaar rook, een sublieme Havanna. Ik werd gedwongen om een eindje achter de Havanna man te blijven lopen.

Wijnterminologie 

Achter de gebruikte termen zit voor de wijnkenner en wijnliefhebber een wereld van begrip. Een wijn die grassig of groen smaakt is waarschijnlijk het product van te vroeg geplukte druiven. De zuren zijn rauw en vormen geen harmonisch geheel met andere smaakcomponenten, die overigens dan ook niet in voldoende mate aanwezig zijn. Laf en flauw is een wijn die zuren mist, zo’n wijn heeft geen mooie afronding en valt vlak weg. Gelukkig zijn er ook vele levendige, vitale wijnen, fris en vol jeugdig elan. Soms zegt men dat een wijn een bodemsmaak heeft, op z’n Nederlands niet bepaalt aantrekkelijk en toch is het een positieve kwaliteit. Als je de Franse term voor deze smaak hoort dan smaakt de wijn meteen al een stuk beter, namelijk ‘goût de terroir’, hiermee wordt bedoeld dat de wijn treffend getuigt van de bodem waarin de wijnstok wortelt. Bijvoorbeeld in Châteauneuf-du-Pape waar de bodem is bedekt met grote keien, die men ook wel ‘Galets Roules’ noemt. De bodem en de ondergrond zijn robuust en zo is de wijn ook. 

Zo compleet anders is de bodem in het gebied waar de Sancerre, Poully-Fumé en Menetou-Salon worden gewonnen aan de Loire. Argilo-calcaire noemen we deze bodem, argile staat voor klei en calcaire voor kalkhoudend. Deze combinatie staat voor een perfecte waterhuishouding en mineraliteit. Deze wijnen worden geproduceerd van de Sauvignon-druif en de geur, het boeket van de wijn is zo kenmerkend dat de wijnliefhebber deze wijn onmiddellijk zal herkennen. Bijzonder is dat sommige geuren in het Nederlands een negatieve connotatie hebben terwijl deze in het frans juist positief bedoeld worden. De geur van deze wijnen van de Sauvignon-druif wordt ook wel kattenpis genoemd of de geur van de buxus struik, deze geur komt inderdaad wel dicht bij kattenpis maar wordt niet als vies beschouwd, in tegendeel. Nog zo één, ‘goût de pétrol’, oliegeur, kan deze term ook positief worden uitgelegd? Jazeker, hiervoor moeten we naar de Rieslingdruif in Frankrijk naar de Elzas maar vooral in Frankrijk aan de Rijn en de Moezel. De Rieslingdruif, afkomstig van een steenrijke bodem, bijvoorbeeld leisteen, vormt na jaren van rijping een olieachtig boeket en dat smaakt bijzonder, complex en vooral aangenaam. Een mooie, rijpe witte Bourgogne van de Chardonnay-druif kan een volle geur, een boeket van roomboterbabbelaars prijsgeven. 

‘De wijn heeft kurk’, dat is een zeer negatieve indruk van een wijn, veroorzaakt door gechloreerde verbindingen in de kurk. De wijn smaak louter naar kurk en is ondrinkbaar, ronduit smerig. Een wijnhandelaar zal een dergelijke fles dan ook zonder probleem vervangen. 

De wijn heeft een mooie kleur en is lekker

Aangezien de kleur al veel over het karakter van een wijn kan vertellen is het raadzaam om de kleurintensiteit en kleurschakering zo precies mogelijk te benoemen. Een rode wijn kan diep van kleur zijn, maar ook heel licht en dun. Hij kan robijnrood, paarsrood, purper, violet, granaatrood, steenrood, dakpannenrood, mahonie of zelfs roestbruin zijn. Denk bij de laatste kleurtoon aan een rijpe vintage Port of een rijpe Sherry Ximenez. Een witte wijn kan waterig bleek of amberkleurig zijn en alles er tussenin. Van groenig via geel, goudgeel tot oud goud. Zo gedetailleerd kan een als er een kleur kan worden beschreven zo kan er ook over de geur en smaak worden gesproken. Ter wille van de systematiek is een schema ontwikkeld van een tiental geurgroepen met daarbij behorende geurassociaties. Enkele van de belangrijkste van de florale groep zijn viooltjes, lelies, rozen, kamille, acacia, lindebloesem en meidoorn. Dan de fruitgroep met onder andere appel, peer, perzik, meloen, framboos, aardbei, braam, pruimrozijn, walnoot, hazelnoot en amandel. De kruidengroep met onder andere anijs, laurier, munt, venkel, tijm en specerijen zoals nootmuskaat, kaneel en kardemon. Tot de balsemachtige geuren rekent de wijnproever onder andere hars, eucalyptus, pijnboom, teer en de eerder beschreven ‘goût de pétrol’. We kunnen nog een tijdje uitweiden over chocolade, gekookte bietjes, zoethout, zadelleer, azijn en mottenballen. Een goede wijn kan rijkgeschakeerd zijn en dus komt men dan tot de benoeming van de smaak tot de combinatie van aroma’s. Soms zeer complex en verfijnd verweven. Maar met het smaakaroma is men er nog niet, want een wijn heeft ook een smaakstructuur en intensiteit. Een wijn kan in de mond vlezig, stoffig, stroef, droog, hard, rauw, romig, vettig, dik, glad en nog veel meer zijn. Soms lees je of een wijn  vrouwelijk, dan wel mannelijk is, lastig wanneer je weet dat er gespierde vrouwen en frêle mannen zijn… Alle geur- en smaakcomponenten en dan bedoel ik de schakeringen, de structuur en de intensiteit moeten een harmonisch geheel vormen. 

Jill Sanders No.4

De oude houten terrasstoel had ik 45 graden gekanteld tegen de witgepleisterde muur van het eenvoudige eethuis van het Portdorp Pinhao. Genietende van het prachtige uitzicht van de ruige granieten vallei werden mijn oogleden zwaar, te zwaar. De zon zonk stiekem weg, alleen vogels onderhielden de verbinding tussen Morpheus en de wereld. Een zweem van Jill Sanders no.4 prikkelde de reukzintuigen, het inwendige alarm werkte want het was dezelfde parfum die ik had opgemerkt in de hotelkamer van de gewurgde wijnkoper Charles Hamilton. Ik ontwaarde een jonge vrouw, elegant gekleed met een haute couture hoofddekstel alsof ze zou meedingen naar de hoogste eer op Ascot. De enige, niet onbelangrijke, dissonant was dat zij een koele, staalblauwe Magnum-45 revolver op mij gericht hield. 

De moraal van dit verhaal: Ontwikkel je wijnkennis en je wordt betrokken in een internationale wijnfraude of redt het vege lijf aan de Douro in Portugal.

Lees hier de online krant van deze week.

De Lunterse Beek is vooral bekend als viswinkel en visrestaurant In het centrum van Lunteren. De Lunterse Beek was  echter een -voor de waterafvoer- zeer belangrijke beek In de Gelderse Vallei. De huidige Lunterse Beek loopt heden ten dage nauwelijks door Lunteren en in de loop der tijd zijn er tientallen kilometers van de Lunterse Beek verdwenen.

De huidige Lunterse Beek

De beek ontspringt tegenwoordig bij de rondweg ongeveer 200 m ten noordoosten van de kruising met de Klomperweg. De Lunterse Beek kronkelt dan langs de Stroet naar het Werk aan de Daatselaar en langs Renswoude. Ten zuiden van Scherpenzeel mondt de inmiddels brede beek dan uit in het Valleikanaal. De huidige Lunterse beek is nog maar 11 kilometer lang en wordt gevoed door de Overwoudse Beek, de Nederwoudse Beek, de Sprakelaars Beek en de Fliertse Beek. De beek wordt beheerd door het Waterschap Vallei en Veluwe.  

De vroegere Lunterse Beek

De oorspronkelijke  Lunterse Beek was wel 35 km lang en was gedurende honderden jaren  zeer belangrijk voor de waterafvoer in de Gelderse vallei. De beek ontsprong in de buurt van Kootwijk. Langs de loop van de beek ontstonden buurtschappen als De valk, Westeneng, Meulunteren, Lunteren, Renswoude, Scherpenzeel, Woudenberg en Leusden. De Lunterse Beek mondde uiteindelijk uit in de grachten in Amersfoort. De Amersfoortse grachten werden eeuwenlang gevoed met zeer schoon Lunters water!  Uiteindelijk stroomde dat water naar de Zuiderzee, via de Eem. De Eem was daarmee eigenlijk een soort vervolg van de Lunterse Beek.  

Verzanding en conflicten

Door allerlei oorzaken verliep de waterafvoer via de Lunterse Beek geleidelijk aan niet meer goed. Door veel zandtoevoer verzandden de Amersfoortse grachten en was het peil in de Lunterse Beek te hoog. Er  werd gekozen om het water via de Barneveldse beek af te voeren. Hierdoor verzandde uiteindelijk de bovenloop van de Lunterse Beek tot Lunteren.

Valleikanaal en Heiligerberger beek

Eind jaren dertig werd het Valleikanaal gegraven. Daarbij werd tussen Scherpenzeel en Leusden gedurende een kilometer of vijf de loop van de Lunterse Beek gevolgd. 

De loop van de oorspronkelijke Lunterse Beek van Leusden tot Amersfoort heet tegenwoordig Heilgerberger Beek.

Daarmee is de eens zo lange  Lunterse Beek gereduceerd van 35 tot 11 kilometer. 

Kunstwerken

De Lunterse Beek  kent twee soorten kunstwerken. Kunstwerken in de bouwkundige betekenis van het woord: sluisjes, bruggetjes  en vistrappen. 

Daarnaast  zijn  dat twee artistieke kunstwerken. Ze zijn gemaakt door Floor van Dusseldorp (1940) en ze verbeelden de oude loop van de Lunterse Beek, dwars door het dorp Lunteren. Het eerste kunstwerk,  bij het station, heet ‘de Bron’ en werd in 2015 onthuld. Het zijn  zilverkleurige golven met daarop dichtregels van Paul van Ostaijen: ‘klein de druppel / verborgen in lagen van tijd / opwellend het water / onmisbaar voor de mensheid’. Via   zilverkleurige steentjes in de Wilbrinkstraat, die waterdruppels symboliseren,  is het verbonden met het tweede kunstwerk van Van Dusseldorp: ’Meander’ (2006) in de Dorpstraat. Dat bestaat uit een- in het plaveisel  aangebrachte-  blauwe meanderende beek, met daarin de volgende dichtregels: ‘Smal de geul / water van veluw tot vallei / herinnering stroomt / in zilver en blauw voorbij’.  

Lunterse Beek en natuurschoon

De Lunterse Beek heeft  nog steeds zeer mooi zuiver water en prachtige natuur, met name het gedeelte waar de beek de Slaperdijk kruist, net ten zuiden van het Werk aan de Daatselaar en ten oosten en noorden van  Renswoude. De beek is onderdeel van de ecologische hoofdstructuur tussen de Veluwe en de Utrechtse Heuvelrug. Er lopen, vliegen en zwemmen ijsvogels, ooievaars, lepelaars, padden, hazen, fazanten en tientallen vissoorten.  

Martijn Stöfsel

bronnen:

– www.spoorbeeld.nl

– www.straatpoezie.nl 

– Wegwies, nummer 5, 2020

Lees hier de online krant van deze week.

 

 

 

 

Er zijn op dit moment veel grote en kleine conflicten In de wereld: de oorlog In de Oekraïne, de strijd van de boeren tegen het stikstofbeleid van de overheid, ruzie In het Lunters museum en iedereen heeft wel eens meningsverschillen of ruzies in relaties, op het werk of met vrienden. Hoe worden meningsverschillen eigenlijk ruzies en wat kan je eraan doen?

Patroon in ontstaan van ruzie

Daar waar mensen met elkaar samenleven of samenwerken zijn er altijd grote en kleine verschillen. Die kunnen leiden tot meningsverschillen en heftige ruzies.

Bij de ontwikkeling van meningsverschillen naar ruzies doet zich een karakteristiek patroon voor, dat bestaat uit drie fasen of niveaus: het wens- of onderhandelings-niveau, het verwijt-niveau en het ruzie of escalatie-niveau.

Wens of onderhandelings-niveau: IK…

Mensen hebben wensen en die kunnen verschillen. Belangrijk is om die verschillen op een vriendelijke manier naar elkaar uit te spreken. Op die manier kan er gezocht worden naar een compromis tussen twee meningen of wensen. Indien dat met wederzijds respect gebeurt is dat meestal geen probleem.   Samenleven en samenwerken betekent nu eenmaal dat je niet altijd je zin kunt krijgen. 

Belangrijk in deze fase is: dat mensen weten wat ze willen of vinden en ze zich daarover tijdig (en respectvol) uitspreken en dat doen in de ’ik’-vorm.

Verwijt-niveau: JIJ…

Indien meningsverschillen niet uitgesproken worden of iemand zich niet gehoord voelt, gaan er irritaties ontstaan. Irritaties zijn niet gehonoreerde wensen, die als verwijt geuit worden. De ander hoort dan vooral het verwijt en niet meer de onderliggende wens. 

Er wordt dan gepraat  in de ’jij’ vorm. Vaak met stemverheffing of geïrriteerde lichaamstaal. Er is dan nog maar weinig ruimte en begrip voor de ander. 

Op dit niveau valt er niet meer naar een compromis toe te werken.

Ruzie of escalatie niveau

Indien er nog wat ‘oude koeien’ om ruzie over te maken in de sloot liggen, kunnen die er meestal op een gegeven moment bijgehaald. Beide gesprekspartners verschansen zich in deze fase in de loopgraven van hun eigen gelijk. Er kan meestal alleen nog ongenuanceerde modder (of erger) naar de ander worden gegooid. Er is geen ruimte meer het  gezichtspunt van de ander. Indien dit proces niet tijdig gestopt wordt door middel van bijvoorbeeld een time-out, kan dit leiden tot oorlogen, echtscheidingen, buiten functie-stellingen of breuken in relaties.  

De-escalatie

Om te de-escaleren is het noodzakelijk dat beide partijen erkennen dat ze een belang hebben om met elkaar verder te gaan. Vervolgens moeten ze terug in het patroon: wat was het eigenlijke verwijt, waar de ruzie mee begon? En wat was de wens daaronder? Op het wensniveau kan vervolgens  onderhandeld worden.

Zo’n gezamenlijk belang kan een gezamenlijke grens zijn (zoals bij Rusland en Oekraïne), dat je boer wilt blijven (en in Nederland wil wonen), dat je samen kinderen of een huis hebt of samen bij dezelfde organisatie wilt blijven. 

Bij onderhandelen moeten beide partijen enerzijds elkaars belang /wens/positie erkennen en anderzijds bereid zijn water bij de wijn te doen. Wat ook kan is dat er  een status quo ontstaat: acceptatie van het verschil, zodat men op andere gebieden nog verder met elkaar kan.

Indien één van de partijen zoiets niet wil, blijft het proces steken op het ruzie/escalatie-niveau.  

Dat betekent meestal dat er een definitieve breuk volgt (echtscheidingen of gedwongen ontslagen). Beide partijen zullen dan hun verlies moeten leren verdragen.

Ook kan de uitkomst een gewapende vrede zijn; we blijven boos, het conflict laait af en toe op, maar we lossen niets op. Dat speelt soms tussen landen (Israël en Palestina) of in relaties.

Wil je gelijk of geluk?

Je kan de keuze in een conflict samenvatten als: 

wil je ‘gelijk’:  je bent alleen met je eigen wens/positie bezig, er is geen compromisbereidheid en er blijft ruzie, spanning of oorlog. 

of wil je ‘geluk’: je bent wel met je eigen wens/ positie bezig maar je hebt ook begrip voor de wens/positie van de ander en je bent bereid water bij de wijn te doen, waardoor de spanning zal afnemen.

Ik wens alle mensen die in conflicten terecht komen,  dat is dus (af en toe) iedereen, veel sterkte daarbij!

Martijn Stöfsel

Lees hier de online krant van deze week.

Op vier kilometer ten westen van  Lunteren bevindt zich een verborgen prachtig stukje natuur: de eeuwenoude Slaperdijk. Een mengeling van honderden jaren geschiedenis van waterbeheersing en militaire bescherming. Maar waarom is hier een dijk, terwijl er geen groot water in de buurt is?

Waar is de Slaperdijk ?

De Slaperdijk, aangelegd rond 1650, maakt nu onderdeel uit van de Grebbeline, maar is veel ouder.

De Slaperdijk bestaat uit twee delen. Het eerste deel loopt van het Werk aan de Daatselaar tot het Fort aan de Buurtsteeg, zo’n 5 kilometer lang. Dan is er een oost-west-stukje Jufferdijk naar de Emminkhuizerberg. Vanaf de Emminkhuizerberg  loopt de Slaperdijk dan weer zo’n drie kilometer naar het zuiden, naar de Amerongse berg.

Waarom is hier een Slaperdijk?

Een ‘slaperdijk’ is een tweede dijk, in de buurt van een echte dijk langs de zee of een rivier. Als de echte dijk doorbreekt, wordt het water dan tegengehouden door de ‘slapende’ dijk. 

Maar in de Gelderse vallei is helemaal geen zee of grote rivier. Waarom is hier dan een slaperdijk?

Dat heeft te maken met het grote hoogteverschil tussen het gebied bij Wageningen, waar de Rijn stroomt en Amersfoort, namelijk wel 7 meter. Hierdoor heeft vaak de gehele Gelderse vallei, met name het Utrechtse gedeelte,  tot in Amersfoort, onder water gestaan na een dijkdoorbraak van de Grebbedijk bij de Rijn bij Wageningen.

Vanwege conflicten tussen de Utrechtse staten en de Geldersen lukte het niet om een slaperdijk op Gelders grondgebied gerealiseerd te krijgen. Er werd dus een Slaperdijk aangelegd op de grens van de provincie Utrecht en Gelderland, tussen Renswoude en Lunteren. De functie van die Slaperdijk is om te voorkomen dat vooral het Utrechtse deel van de  Gelderse vallei niet onder water komt te staan. De doorgangen in de Slaperdijk van de N224 en bij boerderij Nap konden daarbij met schotten worden dichtgezet

Militaire functie

Rond 1750 werd begonnen met het aanleggen van de Grebbelinie. Een waterlinie om de grote steden te beschermen tegen een militaire opmars vanuit het oosten. De Grebbelinie is een ingenieus systeem van dijkjes, sluizen, bruggen en forten, waardoor een gebied, tussen de Rijn en de Zuiderzee, onder water gezet kon worden met zo’n 40-70 cm hoog water. Dat is te weinig water om er met een boot te kunnen varen, maar teveel water om er met paarden en wagens door heen te rijden. Immers wegen, sloten en hekken zijn dan niet meer te zien.

De al bestaande Slaperdijk werd onderdeel van die Grebbelinie. 

Het grappige is dat daarmee de functie van de Slaperdijk omdraaide. De oorspronkelijke functie was om overstromingen vanuit het oosten tegen te houden, zodat het westelijk gedeelte droog bleef. In de Grebbelinie kreeg de Slaperdijk de functie om water vanaf de westelijke zijde juist vast te houden, zodat het inundatie-gebied onder water kwam te staan en het oostelijke deel droog bleef.

Situatie nu: prachtige verstilde natuur

Het eerste deel van de Slaperdijk tussen Werk aan de Daatselaar en Fort aan de Buurtsteeg is een prachtig stukje onverwachte natuur, in beheer bij Staatsbosbeheer. De dijk is nog steeds in functie en wordt zodoende goed onderhouden om Renswoude, Scherpenzeel, Woudenberg en Amersfoort te beschermen bij een dijkdoorbraak van de Grebbedijk.Er loopt nu een voet/fietspad overheen. Er zijn veel vogels en op een aantal plekken poeltjes en rietlanden.

Vanaf Lunteren kan je een mooie fietstocht maken via de Schansweg, naar het Werk aan de Daatselaar, over de Slaperdijk naar Fort aan de Buurtsteeg en dan zelfde weg terug of ten westen van Renswoude via de Groeperkade weer terug naar Werk aan de Daatselaar.

 

Martijn Stöfsel

Bronnen

Grebbelinie, een cultuurhistorische fietstocht,

www.grebbelinie.nl

Lees hier de online krant van deze week.

 

 

 

 

Aan alles is tegenwoordig tekort. Het is volgens mij vandaag de dag  het meest gebruikte woord in de media. Bij 37 graden Celsius lees ik over tekort aan olie, wanneer de ijzige kou invalt. Energiearmoede, beter nu aan werken is de boodschap, dan in het najaar. Aanvullen die tekorten aan gas, olie etc. Een enorm tekort aan arbeidskrachten of het nu op Schiphol is waar de koffers niet in het vliegtuig kunnen worden gezet of bij de Spoorwegen, in de horeca, winkels of de bouw. Daar is ook een tekort aan materialen. Een tekort is er ook aan bussen en vooral chauffeurs. Zorg en onderwijs hebben al jaren een tekort aan werkenden. Ik vergeet dan nog het tekort aan opvang voor asielzoekers. Die slapen buiten in Ter Apel waar een tekort aan bedden is.

Mijn opa die fruitteler was benaderde tekorten simpel. Hij gebruikte trouwens te weinig in plaats van tekort. ‘Waar te weinig is, is ergens anders te veel.’ Hij zat dan ook in het bestuur van de plaatselijke veiling.Bij ons is circa veertig procent van de volwassen Oekraïners die in de opvang in Harskamp zit aan het werk. Al in de eerste week staken vooral vrouwen hun hand op. ‘Waar kan ik werken?’ Zoiets had ik al een jaar niet meer gehoord. Er zitten bakkers, leraren, obers, elektriciens en zelfs iemand met een klusbedrijf bij. De kleur van de soorten draad is overal hetzelfde en als je in de Oekraïne het deeg kan laten rijzen, lukt dat ook hier. Ze zijn aan het werk, hulde ook aan de bedrijven die ze een kans geven. Zo los je toch een tekort op of vindt u dat te kort door de bocht. Nu hoorde ik dat Oekraïners ook best koffers willen stouwen of aan die transportband willen staan. Er zijn vluchtelingen die in hun land op een vliegveld werkten. Schiphol, haal ze op met bussen, als die er zijn en laat hen helpen. Helaas te eenvoudig. Hoe zit het met de CAO, is dat geen uitbuiting of verdringing vinden dan de vakbonden. Die tekorten, die doen we onszelf voor een deel aan. Er is altijd ergens een te veel om een tekort op te lossen.

Lees hier de online krant van deze week.