16 april 2024 was het 79 jaar geleden dat Lunteren bevrijd werd. Een aantal Lunterse  mensen hebben die bevrijding niet meegemaakt omdat ze zijn omgekomen door het nazigeweld in de Tweede Wereldoorlog. Voor die mensen zijn de Stolpersteinen bedacht. 

Stolpersteinen, in het Nederlands struikelstenen, zijn kleine messing plaatjes in de straat. Ze liggen op plekken waar in de Tweede Wereldoorlog, mensen hebben gewoond, die door de nazi’s zijn vermoord. Het is een door de Duitse kunstenaar Gunter Demnig (geboren in 1947) bedacht project. Deze gedenktekens zijn bedoeld voor alle door de nazi’s verdreven, gedeporteerde of tot zelfmoord gedreven mensen, dus voor joodse mensen, Sinti, Roma, politieke gevangenen, homoseksuelen, Jehova’s getuigen en slachtoffers van gedwongen euthanasie. In de praktijk zijn en worden de meeste Stolpersteinen gelegd voor huizen waar joodse mensen woonden, die vermoord zijn.

Op het messing plaatje staat de naam, geboortedatum, deportatiedatum en plaats en datum van overlijden vermeld. 

Eerste Stolperstein

De eerste Stolperstein is geplaats in december 1992 voor het stadhuis van Keulen, toen het vijftig jaar gelden was dat Himmler bevel gaf tot de deportatie van duizend Roma en Sinti.Gunter Demnig maakte lange tijd de Stolpersteinen zelf. Tegenwoordig worden ze ook in Amsterdam gemaakt, bij het Goethe-instituut.

In Nederland is de eerste Stolperstein geplaatst in 2007 in Borne. Inmiddels zijn er meer dan honderdduizend Stolpersteinen geplaatst vooral in Duitsland, Polen, Oostenrijk, Tsjechië en Nederland. In Lunteren is er nog geen Stolperstein. Wel is er een gedenksteen, die lijkt op een Stolperstein  aangebracht voor de Eekhorst, de dependance van het martelcentrum de Wormshoef. Deze steen is aangebracht voor Gerard Lambert. Hij was een in Ederveen woonachtige Belgische verzetsman, die was gearresteerd bij de dramatische verlopen wapendropping op de Keuenklep. Zijn verzetsnaam was Kees de Belg. Hij is gemarteld en een dag voor de bevrijding van Lunteren van achteren doodgeschoten achter De Eekhorst en daar gedumpt in een gat.  

Lunterse 

Stolpersteinen

Een aantal mensen uit Lunteren hebben het initiatief genomen om ook in Lunteren Stolpersteinen te gaan plaatsen. Het idee is om dat eerst te doen op die adressen waar aan het begin van de oorlog joodse mensen woonden, die zich veilig waanden. 

Dat zijn, voor zover bekend 5 adressen, waar vandaan 6 joodse mensen zijn weggevoerd en uiteindelijk vermoord in de Duitse vernietigingskampen. Daartoe moet er  archiefonderzoek gedaan worden, wie die mensen waren, er moet contact gelegd worden met hun (eventuele) nabestaanden,  er moet contact gelegd worden met de huidige bewoners van het pand en er moet toestemming van de gemeente Ede komen De stenen worden aangevraagd en tijdens een soort plechtigheid in de straat ingemetseld.  Het plan is om daarbij een -gratis voor Lunteranen te verkrijgen-  boekje te maken, waarin informatie over deze weggevoerde mensen wordt beschreven. Daarin wordt dan ook informatie gegeven over andere weggevoerde Lunterse slachtoffers van de nazi’s. Ook zal een rondwandeling beschreven  worden, die langs deze adressen voert.

Ede doet

Dit alles kost tijd en geld. Het aanvraagproces voor die Stolpersteinen kan wel anderhalf jaar duren. Het kost ook geld. Daartoe is er een Ede-doet initiatief gemaakt. Tot 20 april 2024 kunt u in deze ronde nog Ede-doet bonnen inleveren. Dus mocht u dat nog niet gedaan hebben, dan moet u snelwezen!

Martijn Stöfsel

Lees hier de online krant van deze week.

 

 

 

 

Knir, Knar en Knor zijn drie biggetjes uit de Donald Duck. Midas, de boze wolf probeert deze in de strip voortdurend op te eten. De zoon van Midas heet Wolfje en die is weer bevriend met de biggen. Iedere keer dat zijn vader met het water druipend uit zijn bek, op de loer ligt om de biggen op het menu te zetten, weet de brave Wolfje dat te voorkomen. Als kind vond ik Midas gemeen, Wolfje in zijn ruitenbroekje wel erg onnozel en Knor de militantste van de drie biggen.

Wat hier gebeurt heet antropomorfiseren, we vermenselijken dieren. Dat gebeurt ook bij huisdieren, die kennen we menselijke eigenschappen toe, daarom zijn het huisdieren. Het ene dier wordt sneller vermenselijkt dan het andere. Neem bijvoorbeeld een dolfijn ten opzichte van een haai. Bij die laatste doe je dat niet zo snel, alhoewel de Italiaanse wielrenner Nibali, werd de haai van Messina genoemd, niet alleen door zijn agressieve manier van koersen, ook vanwege zijn gebogen rug op de fiets.

Een paar jaar geleden, ik schreef er eerder over, werd in gemeenteraden van Arnhem en Wageningen de terugkeer van de wolf bepleit. Die leuke welpen zag men dartelen in het gras, aaibaar alsof het puppy’s of kleine kinderen waren. Dat een wolf ook schapen, zwijntjes en pony’s openrijt en voor dood laat liggen associeer je, vreemd genoeg, niet met mensen. Maar die kunnen dat elkaar ook aandoen, zou je toch moeten weten.

De wolf is nu terug en levert, heel begrijpelijk, op de Veluwe emotie, schade, boosheid en angst. En dat zit niet bij de mensen die zo voor die terugkeer waren, want die hebben er geen last van. Die worden weer boos op de mensen die boos zijn vanwege de schade en het dierenleed wat wordt veroorzaakt.

En zoals dat gaat valt er nauwelijks genuanceerd over te praten en als dat wordt gedaan komen er dreigementen, zoals de gemeenteraad moest ervaren.

De wolf heeft er zelf het meeste baat bij om als roofdier te worden gezien en niet als een mens met bepaalde eigenschappen. Laat dit nu eens het uitgangspunt zijn en stop dus met het vermenselijken van de wolf. Voor de goede orde, ik praat thuis ook tegen de kat. Niet dat die trouwens luistert en zelfs dat is menselijk.

Lees hier de online krant van deze week.

Zo’n informatieperiode zoals nu in Den Haag heb ik altijd wel leuk en leerzaam gevonden. Op lokaal niveau dan. In verschillende rollen heb ik zelf aan de informatietafel gezeten. Als partij die graag mee wilde doen, als partij die niet mee mocht doen en ook een keer als informateur.

Over dat leerzaam gesproken. Een eerste keer aan tafel als informateur is best lastig, ervaring is bijvoorbeeld belangrijker dan kennis en ambitie. Leuk dat je een verhandeling kan houden over het uitlenen van je dienstauto en een verslagje in elkaar tikt, maar het gaat om overtuigen en keuzes die partijen moeten maken. Als informateur moet je er voor zorgen dat jij niet bestaat, het gaat niet om jou. Dat zal die nieuwe informateur zich wel aantrekken, zo verwacht ik. Die lijkt me erg bescheiden en heeft zich nu op de vorm van een nieuw kabinet gestort. Dat is uiteindelijk veel belangrijker dan de inhoud, nietwaar.

Tot zover enigszins cynisch. Dat wil ik niet zijn en zeker niet zeggen dat anderen het niet beter zouden kunnen. Alle situaties zijn anders en zeker met het spotlight erop gericht is het tegenwoordig niet eenvoudig voor welke informateur dan ook.

Als bescheiden lid van een fractie aan die tafel zitten heeft mij geleerd dat het meest lastige is dat je op je standpunten moet inleveren en het allerbelangrijkste dat je zoiets moet uitleggen aan je achterban. Het is in onze representatieve democratie niet anders. In tegenstelling tot Amerika of Engeland is er niet één partij die aan de macht is. Daar ga je een verkiezingsprogramma alleen uitvoeren, zelfs met je eigen administratie. Of dat beter is of beter werkt dan in onze democratie mag u zelf bepalen.

Informeren is eigenlijk inleveren én uitleggen aan je achterban. Daar tussenin moet je proberen je huid zo duur mogelijk te verkopen en naarmate je een grotere partij bent, krijg je ook meer. Toegegeven het is moeilijker geworden, voorheen werd er in het midden nogal ‘gemiddeld’ en bleef er te weinig zichtbaars over voor de kiezers. De kiezer heeft nu gesproken en wil partijen die duidelijke opvattingen hebben over allerlei kwesties en dan is inleveren heel moeilijk. Mijn tip, een beter bestuur begint bij beter informeren.

Lees hier de online krant van deze week.

Met een jong gezin kamperen in Wales bleek een waagstuk. Net de tent op gezet met het babybed er in en de regen barstte los, drie dagen lang. Dat niet afgewacht en na één nacht, de tent laten staan en op zoek naar accommodatie. We hebben het over ruim 30 jaar geleden, dus dat was gewoon rondrijden. In de buurt van Aberystwyth, die naam vergeet ik nooit, vonden we een vakantieoord met barakken rond een zwembad. En nog plek voor een paar dagen. De verwarming, ja het was ook nog eens fris, bediende je met het gooien van een pond munt in een automaat in de kast. Dan werd het twee uur warm. Het was een tijd waarin men in en rond Antwerpen werd gevraagd om in de avond niet de wasmachine te laten draaien. Het net werd dan overbelast. Ondenkbaar in Nederland, tot voor kort dan. Netcongestie is het woord van 2023. 

Hoe is het zover gekomen? Zoals veel andere dingen, hebben we dat aan te weinig vooruitdenken te danken. Het waren vroeger de nutsbedrijven die een monopolie positie hadden en het algemeen belang dienden, die stroom opwekten en distribueerden. De meter in huis werd periodiek opgenomen en iedereen betaalde. Maar deze voor ons allen als nuttig bedoelde bedrijven mochten door allerlei beperkende regelgeving alleen maar beheren en niet ondernemen, dat was niet ten algemenen nutte. Wellicht zijn toen wilde avonturen met belastinggeld voorkomen, maar het betekende wel dat een transformatorhuis werd neergezet voor een bepaald gebied, terwijl men wist dat er verder gebouwd ging worden. Waarom niet twee of meteen een groter transformatorhuis neergezet? In 2010 sneuvelde heel makkelijk een plan voor een tweede kerncentrale in Borssele. Regionale plannen voor zonneparken en windturbines liggen voor een groot deel stil vanwege bezwaren, vogels, stikstof en natuur. We moesten van het gas af, zonnepanelen op je dak, elektrische auto’s, laadpalen en nu dreigt er geen genoeg stroom te zijn.

Het nutsbedrijf is al lang geprivatiseerd en heet nu Netbedrijf en heeft onvoldoende mensen en materialen. Nu is het besparen versus stijgende vraag en wacht ons een lange en ingewikkelde politieke en maatschappelijke discussie over energiebronnen. Waar is dat prachtige ‘tot nut van het algemeen’ gebleven.

Lees hier de online krant van deze week.

Schrikt u van de titel van deze column? En dat uit mijn mond. Zoals u ziet staat het tussen aanhalingstekens, ik citeer de schrijver en expert internationale betrekkingen Robert Kaplan. Hij heeft net een nieuw boek uit met de titel ‘Het weefgetouw van de tijd.’ Dat gaat over stabiliteit van regeringen en omwentelingen. Wat gebeurt er dan?

Voor deze column was het niet moeilijk om onderwerpen te vinden. Ik had er te veel. Dat zal hopelijk ook gelden voor de nieuwe columnisten die van start gaan in Ede Stad. Die aanhalingstekens waar ik het over had zijn tegenwoordig cruciaal voor je voortbestaan. Niet zozeer als columnist, vooral als je gepromoveerd bent (dat ben ik niet trouwens). Heb je een proefschrift vol gekalkt met teksten van anderen en ben je vergeten die tussen aanhalingstekens te zetten, dan kan dat einde van een carrière als wetenschapper zijn. Zelfs al geef je de drukker de schuld.

In de VS is een heuse koekjesoorlog aan de gang. Eigenlijk onschuldig als we naar alle conflicten tegenwoordig krijgen. De vulling van het populaire koekje Oreo is dunner geworden. Uiteraard is het duurder geworden, dat heet krimpflatie. Dat gevoel heb ik tegenwoordig vooral bij de tabletten voor de wasmachine, alsof er steeds minder in dat doosje zitten. Maar dat zal aan mij liggen.

Wat bedoelt Kaplan met ‘democratie-gedram.’ Hij constateert dat wanneer dictatoriale regimes omver vallen, je de democratie niet kan opdringen. Dat moet vooral vanuit de mensen uit het betreffende land komen. Het is dan wel moeilijk om voorbeelden te vinden dat het snel goed gaat met de inspraak, het vrije woord, er is niet snel een vreedzame en rechtvaardige samenleving. Als voorbeelden noemt Kaplan Irak na Saddam Hoessein en Libië na Ghadaffi. Kern van het boek is dat we er in het ‘beschaafde’ Westen honderden jaren over gedaan hebben om een democratie te krijgen. Dat gaat niet van de een of de andere dag. En er zijn grijstinten tussen democratie en dictatuur zit van alles, en volgens hem geven populisten tegenwoordig standpunten gewoon op, om met een coalitie het voor het zeggen te krijgen. En dan heb je gewoon weer een democratie. We zullen het zien.

Lees hier de online krant van deze week.