Onverhuld: De ellendigen 2

Hopelijk heeft u het einde van mijn vorige column nog vast. De ontsnapping in het boek Les Miserables van Victor Hugo via de riolen onder Parijs. Waarschuwing voor wie niet geïnteresseerd is in details, die staan wel in deze column. Maar dat komt omdat schrijver Hugo ook van de details is. Omdat die er soms toe doen!

In december daalde ik in de Lichtstad af in de riolen, er is een heus museum aan gewijd, niet zover van de Eiffeltoren. Voor uw gemoedsrust misschien, je staat een meter of zes onder de grond langs buizen en kanalen met stromend water, maar daaruit is het menselijk afval al gescheiden, ik zal u niet vertellen wat men daar van maakt. Wat je ziet en ruikt lijkt op het water, voor wie dat nog kent, dat je vroeger in de afwasteil overhield.

Waarom spelen dan de riolen zo’n belangrijke rol in het boek en schrijft Hugo een bladzijde over de inspecteur van Openbare Werken Bruneseau. Pas in het museum begon mij dat te dagen. Deze inspecteur stapte rond 1800 naar Napoleon en zei als je echt wat wilt doen aan de miserabele omstandigheden van de mensen in Parijs, dan moet je niet alleen fraaie boulevards bouwen, maar mij ook riolen laten aanleggen. En zo kwam er 30 kilometer riool onder de stad, zelfs voorzien van straatnamen. 

Een halve eeuw later in 1848 zijn wanneer de barricaden vallen, de riolen de redding van twee hoofdpersonen uit het boek die zo weten te ontsnappen en pleegt Javert (de meedogenloze) zelfmoord door uit het riool in de rivier de Seine te springen.

In het boek zijn we ruim na Napoleon en vechten de republikeinen tegen burgerkoning Louis Philippe en tegen zichzelf, zoals Victor Hugo zegt. Daarom twijfelt ook Javert aan de wet die hem voorschrijft de goede Jean Valjean te arresteren. En staan ook de militairen iedere keer in dubio bij hun optreden, tot toch weer een commandant hen opdraagt te vuren. Zo is het boek universeel en actueel tegelijk als het om de omstandigheden van gewone mensen in conflicten om macht gaat. Victor Hugo vond Napoleon een groot man die veel successen had, maar uiteindelijk ten prooi viel aan zijn eigen tegenstrijdigheden en fouten. We maken allemaal fouten, we moeten er van leren in plaats van anderen de schuld ervan te geven. Een mooie overdenking voor 2025.

Lees hier de online krant van deze week.

Onverhuld: De ellendigen

Je hebt wel eens van die wensen die je zelf in vervulling kan laten gaan. Voor mij was dat een voorstelling van Les Misérables, in het Frans en in Parijs.

Voor wie het niet weet, Les Mis is een boek van een van de grootste schrijvers ooit, Victor Hugo. Het speelt rond 1830 en legt de nadruk op de ellendige omstandigheden waarin gewone mensen toen leefden. Parijs was alleen decor.

Natuurlijk is hij ook bekend van het boek ‘De klokkenluider van de Notre-Dame’, een romantisch verhaal, maar het was bedoeld als een aanklacht tegen de slechte staat van onderhoud van de kathedraal.

Alsof het een concert van de Rolling Stones betrof opende ik elke dag de website van het Théatre du Châtelet voor kaartjes voor de altijd uitverkochte voorstelling. Er waren kaartjes, maar dan zag je niks. Pleister op de wonde dat die 12 euro kostten, maar dat toch niet. Ik belde zelfs met de kassa en daar kreeg ik de tip te blijven kijken, want er waren met regelmaat scholen die kaarten teruggaven. En zo twee kaarten bemachtigd, ongeveer tegen het dak van het theater en tussen een schoolklas. Je zit er krapper dan in het Feyenoord stadion.

Maar het was het waard. De brugklassers drie uur stil en bij de afloop van verschillende scènes werd er in het hele theater behalve geapplaudisseerd ook luid gejuicht. De voorstelling is slechts een fractie van het boek, er gebeurt in proza zoveel dat je dat niet in drie uur kan laten zien. Hoogtepunten: het prachtige lied ‘Hoor je de mensen zingen, het is het lied van de boze mensen’, dat was ook de toegift, ander hoogtepunt de tot inkeer komende geobsedeerde politieman Javert in zijn jacht op hoofdpersoon Jean Valjean. Die zat 19 jaar op de galeien omdat hij een brood stal. Het jongetje Gavroche, dat dramatisch bij de barricaden om het leven komt. Voor hem werd de zaal ongeveer afgebroken. De zoetsappige Marius, Fantine en Cosette zijn eigenlijk romantische bijfiguren, saai zoals in het boek. Revelatie was voor mij de dwaze familie Thénardier die in hun herberg munt slaan uit iedere ellendige. En zo was het helaas ook in die tijd.

Victor Hugo werd trouwens later door Napoleon III uit Frankrijk verbannen omdat hij het gewaagd had deze niet democratisch te noemen.

Tot slot was het mooiste dat in de pauze, ja die duurt daar nog een half uur, iedereen naar het balkon buiten stormde om de twee kilometer verderop staande herbouwde Notre-Dame in het blauwe licht te zien staan. De ultieme eer voor Victor Hugo.

De volgende dag ben ik afgedaald in de riolen van Parijs omdat ik het verband met Les Mis wilde weten. Via het riool ontsnappen verschillende personages en Javert pleegt er een dramatische zelfmoord. Hoewel niet duidelijk is of dat lukt. Volgende keer meer over de riolen en de democratie.

Lees hier de online krant van deze week.

Onverhuld: Het kan en moet anders

‘Orange the world’ kan u bijna niet ontgaan zijn. De toren van de Oude Kerk, het Raadhuis, de Concordia molen, viaduct de Poortwachter, kasteel Hoekelum, ze staan allemaal in de oranje schijnwerpers. En dat zoals elk jaar van 25 november de Internationale Dag tegen Geweld tegen Vrouwen tot 10 december de Internationale Mensenrechtendag.

73% van de vrouwen maakt seksuele intimidatie mee. Bij Veilig Thuis hadden wij in het eerste halfjaar van 2024, 255 zorgmeldingen waarvan tientallen met geweld en veiligheid te maken hadden.

Dit zijn toch cijfers waar je niet stil bij kan blijven zitten. 

We zijn wakker, ‘Woke’ zoals dat heet. Zijn we ergens tegen of voor dat weten we dat met geschreeuw, actie, vernielingen en nog wel erger duidelijk kenbaar maken. Hulpdiensten zijn massaal op de been en de politiek is tegenwoordig in staat om er goed aan mee te doen in plaats van de rust te bewaren en de partijen uit elkaar te houden.

‘Orange the world’ is vreedzaam en massaal en elk jaar. Zo kan het dus ook. In mijn toespraak voor de initiatiefnemers in Ede, de Soroptimisten Ede en Bennekom & Beekdal zei ik dat het geweld tegen vrouwen iets is om je aan de weg vast te plakken of op de stoep van het Binnenhof te gaan zitten. 

Maar dit is een andere actie om mensen te laten merken dat dat dit geweld moet stoppen. Ik hoop dat dit het denken bij iedereen op gang helpt. In ieder geval heb je hier niet de discussie over de wijze van actievoeren. 

Want zo gaat het dan vaak. Woede, bijval, krantenartikelen en maatschappelijke discussie gaan dan over de vernielingen, gewonden, politie-inzet en nasleep. Als je pech hebt, of sommigen vinden geluk hebt, wordt je actie een politiek instrument. Alles ten koste van de zaak of de mensen waar je het voor doet.

Het kan en moet anders met actievoeren, het kan en moet anders met het geweld tegen vrouwen!

Lees hier de online krant van deze week.

Onverhuld: Wellington wist het

In 1815 werd Napoleon verslagen. We kennen het allemaal de afloop van de Slag bij Waterloo, een dorpje even ten zuiden van Brussel. Het Europese coalitieleger bestond uit Engelse, Pruisische en Nederlandse troepen. De weg naar Parijs lag open. De Pruisen wilden niets liever dan de stad plunderen en platbranden. De Hertog van Wellington wist dit ternauwernood te voorkomen, zijn inzet was om de Fransen niet verder te vernederen. Niet iedere Fransman was verantwoordelijk voor de daden van Napoleon en Wellington besefte dat met wraakzuchtige maatregelen de kiem voor een volgende oorlog gelegd zou worden.

Deze wijsheid heb ik uit het mooie boek van Beatrice de Graaf ‘Tegen Terreur’ met de ondertitel ‘Hoe Europa veilig werd na Napoleon.’

Compiègne, 1918. In een treinwagon tekent Duitsland de overgave in de Eerste Wereldoorlog en wordt gedwongen tot zware herstelbetalingen aan de overwinnaars. Een kleine Duitse ordonnans genaamd Hitler maakt het mee. Historici waaronder Geert Mak stellen dat op dat moment de Tweede Wereldoorlog zekerheid was geworden. De gewone Duitser en daar waren er al veel van gesneuveld aan het front leed enorm onder die betalingen en was door de Nazi’s gemakkelijk op te zetten en te mobiliseren tegen vermeende vijanden.

Wellington wist het dus. Laat het zoet van de overwinning smaken, de Pruisen mochten het hele Bois de Boulogne omhakken voor hun vuren en ik geloof dat ze nog een brug over de Seine vernield hebben, maar dat was het dan. Maar laat niet alle Fransen er onder lijden zoals de Duitsers dat later wel moesten.

Jaren geleden ging ik nog eens op zoek naar die treinwagon. Ik wist dat het een replica was, maar toch wilde ik het zien. De wagon was niet te vinden, mensen die ik het vroeg kenden de wagon niet, helaas moest ik doorrijden. Bij het schrijven van deze column kwam ik er achter dat Hitler de originele wagon in 1940 meteen naar Berlijn had gehaald en dat de SS vlak voor de Russen in Berlijn stonden de wagon in brand had gestoken. Zo groot was kennelijk de vernedering geweest.

Met een beetje kennis van geschiedenis kun je het heden soms beter begrijpen, nu nog er naar handelen. 

Lees hier de online krant van deze week.

Onverhuld: Bambino

In december 2012 schreef ik in De GanzenPen een column met de titel: “No blow, but brush.” Dat ‘no blow’ was overgewaaid uit Amerika. In vooral lommerrijke buurten waren er actiegroepen onder die naam ontstaan. Overlast van blowers? Juist, bladblazers dus. Het ging niet om elektrische blazers, want die bestonden toen nog niet, vermoed ik. Het verzet richtte zich tegen de verspreiding van fijnstof in en op het bladafval. Door de blowers kwam dit, aldus deze actiegroepen, in de groentetuin of kinderkamer terecht. Stoppen ermee was de boodschap, pakt u maar een bezem.

Vervolgens behandelde ik in het kwaliteitsmedium De GanzenPen het borstelen. Bij het oogsten van suikerbieten uit de klei vielen namelijk de kluiten neer op de weg en de nattigheid zorgde voor een fijn modderlaagje waar je met de auto makkelijk in kunt slippen en fietsers ook niet blij mee zijn. Boeren waren verplicht dat weg te borstelen, daar bestaan prima machines voor achter de tractor.Heb ik gebrek aan onderwerpen dat ik met dit item van 12 jaar geleden kom? Zeker niet, maar bij het opruimen van het ouderlijk huis in Zeeland trof ik een stapel columns aan die mijn moeder had bewaard. In alle opzichten doet dat opruimen je aan vergankelijkheid denken. Je oude slaapkamer, agenda’s uit de middelbare schooltijd, stickers van automerken die al lang niet meer bestaan, zelfs bambino bouwstenen die ik keurig in een kussensloop heb gewassen en met op het internet gevonden handleidingen uit de jaren ‘60 ben ik daar een kasteel van aan het bouwen. Dat was mij vroeger nooit gelukt.

Die plastic bouwblokken kreeg je destijds bij de melkboer en zijn enigszins te vergelijken met LEGO, maar Bambino is zachter, veel minder gedetailleerd en werd door een Nederlandse bedrijf gemaakt in de jaren 60 dat failliet ging door de opkomst van de Deense vinding van Kristiansen. LEGO is alleen maar populairder geworden. Vond nog een column over een ballonnenfeest, mag niet meer, kreeftenstroperij, er zijn nauwelijks kreeften meer in de Oosterschelde, voortdurende kortingen op de WMO, we weten er alles van en de wietpas. Kennen we die nog? Dat was tegen de drugsoverlast in grensgemeenten in het zuiden. Nooit een succes geworden en snel weer afgeschaft. Zeker confronterend zijn oude hardlooptijden. Je levert per drie jaar bijna een minuut in op de 10 kilometer zag ik. Hoe verder, dit laten gebeuren, meer trainen of kortere of juist langere afstanden. Het opruimen vordert niet, iedere keer zie of bedenk ik weer wat. Bewaren of weggooien, digitaliseren of aan een (klein)kind geven. De bambino stenen houd ik, sterker nog ik heb er meer nodig. Want sommige dingen blijven hetzelfde. Ik kom toch weer tekort voor dat kasteel wat ik wil bouwen.

Lees hier de online krant van deze week.

Onverhuld: De nacht is gevaarlijk

Jarenlang schreef ik in Utrecht stukjes in een internetkrant. Zo heette dat toen nog. Het was ook een krant met een redactie, artikelen, columns en achtergronden. Midden in de nacht stuitte de hoofdredacteur op iemand die in het donker liep te fotograferen. 

De rubriek nachtfotograaf was geboren, elke krant een zwart-wit foto ergens ‘s nachts in de stad. En dan niet de bekende plekken, maar een plantsoen, een tunneltje, nevel boven waterplassen. Het was kunst. Als eenvoudig redactielid, ik schreef meestal een columnpje, heb ik net als mijn collega’s nooit geweten wie het was. De nachtfotograaf was ook niet bij de vergaderingen van de krant omdat die overdag of in de avond waren. De nachtfotograaf vond ook veel op straat, van gouden ringen en portemonnees tot kunstgebitten en een jonge krokodil. Dat wisten we dan weer wel. Op een dag was hij verdwenen. Was gaan piekeren over zijn foto’s en kon het niet meer aan vertelde de hoofdredacteur ons.

De fascinatie voor de nacht had ook Vincent van Gogh. Hij wilde het donker schilderen. Let op, het donker schilderen. Dat deed hij met zijn schilderij Caféterras bij nacht in Arles in Frankrijk. U kent het vast, een grote versie er van zit op de wand in de hal van Cultura. Het café okergeel en oranje, de straatstenen blauw, maar ook geel zit er in, kobalt- en lichtblauw en lichtgroen. Zwart zit er niet in. Zo ziet het donker er uit?

Een paar jaar geleden stond ik er. Op de Place du Forum. Overvol terras met etende mensen, het café okergeel tot aan de zonneschermen toe. Ik besloot ‘s avonds terug te gaan en voelde mij de nachtfotograaf. 

De straatkeien waren niet blauw, zelfs het okergeel was flets en oranje aan gevels zag ik ook niet. Van Gogh schilderde zoals hij het beleefde. En zo zien wij dan de nacht op het doek. Het café was niet eens geel toen en met de gele verf erop was het dat nu ook niet het geval. Niet is wat het lijkt, de nacht doet iets met mensen. Van Gogh was ook een piekeraar. Het beste is toch gewoon slapen.

Lees hier de online krant van deze week.

Onverhuld: Femicide, onderken het.

Voor u denkt dat er weer een nieuw begrip is bedacht zeg ik maar meteen dat femicide vrouwenmoord betekent en dat het helaas al zo oud is als de mensheid. De harde feiten zijn dat wanneer er een vrouw wordt vermoord dat in 6 van de 10 gevallen de vermoedelijke dader de partner of de ex-partner is van de vrouw. Wereldwijd worden er per jaar zo’n 45.000 vrouwen vermoord, in Nederland ongeveer 50 per jaar.

Waarom nu dit onderwerp. Het is nog te onbekend, na de moord is het te laat en is er het verdriet en de woede bij de nabestaanden, het kan je moeder, zus of dochter zijn. De dader ken je vaak ook nog. Achteraf zijn er wel signalen dat het niet goed ging in de relatie van het slachtoffer. Dwang, controle, psychisch geweld, je hebt iets gemerkt maar dat het tot een moord zou leiden had je niet gedacht. Daarom, onderken! 

Er is een reizende expositie FEMICIDE die de verhalen van twaalf slachtoffers die door hun (ex-)partner zijn omgebracht, laat vertellen door de nabestaanden. De foto’s en openhartige verhalen maken de afschuw van deze moorden voelbaar en tonen de levenslange impact hiervan op de nabestaanden. De achterblijvers willen hun verdriet omzetten in waarschuwen om op tijd signalen te onderkennen. Dat kan alleen door femicide te benoemen en dat is moedig, want het is ook confronterend en er zijn een hoop leukere dingen te doen dan je gevoelens weer op te rakelen.

Van 8 tot 24 oktober is de expositie bij ons te zien en de verhalen te lezen. Op het Oude Kerkplein. Bent u in de buurt, kijk even, lees even. De betrokkenen verdienen het.

Lees hier de online krant van deze week.

Onverhuld: Verhaal achter het verhaal

Misschien was u afgelopen week bij een van de activiteiten of herdenkingen van Operatie Market Garden. Er waren Airborne Freedom Runs, er was het Vrijheidspad, waarbij in 22 etappes werd gewandeld vanuit het Belgische Leopoldsburg naar de brug in Arnhem. De voorlaatste etappe vertrok vanaf ons Mausoleum naar Oosterbeek. In De Valk werd een boekje gepresenteerd over luitenant Greene, een Amerikaanse jachtvlieger die in september 1944 neerstortte in een weiland bij het buurtschap. En aanstaand weekend komen nog de Pegasus wandelingen die de ontsnapping van eerder ondergedoken Engelse para’s na de luchtlandingen markeren. Allemaal verhalen over moed, verzet, opoffering in de strijd om vrijheid. En achter ieder verhaal zit weer een ander verhaal. Bij het hardlopen naar Arnhem kom je er achter hoe ver het was voor de para’s van de dropzones naar de brug, te ver. Dat gold ook voor dat hele lange vrijheidspad, de grondtroepen konden niet op tijd in Arnhem zijn om het bruggenhoofd van de para’s te bereiken. Bij Luitenant Greene trof het mij dat hij uit een gezin van drie kwam, twee broers en een meisje. Beide broers sneuvelden, hij in De Valk, zijn broer in de Pacific. Een moeder verloor twee van haar kinderen in de oorlog. Operatie Pegasus (naar het embleem van de Britse luchtlandingstroepen) was een succes. Honderd para’s werden de Nederrijn over geholpen door het verzet. De tweede keer mislukte het jammerlijk omdat de Duitsers vanwege de eerdere ontsnapping nu wel oplettend waren, 7 van de 116 ontsnapten en de begeleidende Nederlanders werden geëxecuteerd. Het succes had dus een keerzijde, die veel minder bekend is. 

80 jaar Airborne was groots, de verhalen zijn verteld, we moeten er van leren en niet vergeten dat ieder conflict een verhaal heeft en dat wanneer je verder kijkt het nog veel dieper gaat. Laat het onherstelbare nooit meer gebeuren.

Lees hier de online krant van deze week.

Onverhuld: Terreurtoerisme

Veel in de auto zitten betekent dat je tijd hebt om naar de radio te luisteren. EenVandaag had een tweeluik over massatoerisme en of er een Deltaplan Toerisme moest komen. Dat soort begrippen worden al gebruikt. Hét Deltaplan is voor mij nog steeds dat van na de Watersnoodramp van 1953. Dijken verzwaren en het afdammen van zeearmen van de Zuid-Hollandse en Zeeuwse eilanden. Bij de Ramp vielen ruim 1800 doden. De aanleiding voor de publieke radiomakers was natuurlijk Spanje. In Barcelona en Malaga zijn de bewoners de toeristen spuugzat, ze schieten zelfs met waterpistolen op ze. Een Deltaplan in Nederland is echt nodig (…).Nu ben ik, hopelijk zoals u, ook wel eens toerist en dan huur je wat, fietst, zwemt, eet en drinkt. Je rijdt met je auto, je bekijkt dingen. De mensen zijn meestal aardig, soms zelfs blij dat ze aan je verdienen, ook in Spanje. Nu zwalk ik niet stomdronken door Barcelona, vomeer er niet, vecht er niet. Het ergste is misschien de rolkoffer op straat en zelfs die til ik op als dat kan, want het is irritant voor anderen die nog op bed liggen.

Toch is dat Deltaplan tegen die terreurtoerist blijkbaar noodzakelijk. EenVandaag was op de Veluwe en op Noord-Beveland, een eiland in Zeeland. De Zeelandbrug en de Stormvloedkering (Deltaplan!) verbinden het met Schouwen-Duiveland.

Op de Veluwe sprak men met een promotor van het toerisme, ik heb niet alles gehoord, maar die had het vooral over zichzelf en dat hij bij drukte niet naar de Posbank ging en verder iets over Arnhem. De Veluwe is wat groter volgens mij.

Kritische bewoners kwamen op Noord-Beveland aan het woord. Duidelijke import (niets op tegen, zijn we bijna allemaal) met de bekende riedel over tractoren die notabene de buizerd verjoegen en nog wat randstedelijke prietpraat over domme Zeeuwen die zelfs positief zijn over bezoekers.

Als je dan zo’n item maakt heb het dan over aantasting van het landschap door blokkendozen van recreatieparken, choppers, vandalen en dronkenlappen die rondscheuren. Heb het over plezier bij gezinnen in het bos of op het strand, die met hun duur verdiende centjes er een paar weken uit kunnen, ouderen die fietsen, musea en winkels en horeca bezoeken.

Wat is het toch deze onverdraagzaamheid van meestal zogenaamd tolerante mensen. Ooit maakte ik tegen een Amsterdammer een opmerking over de drugswalmen die je in het centrum gedwongen opsnuift. Hij keek me aan, weer zo’n provinciaal, hoorde ik hem denken. Wees blij dat mensen dit hier mogen, maar wel graag zonder rolkoffer en een bootje huren moeten ze ook niet doen; veel te druk op de grachten.

Wanneer welke toerist dan ook zich gewoon gedraagt en zich aan de regels houdt zoals we ook thuis gewend zijn dan is er toch niet zoveel aan de hand. 

Bewaar Deltaplannen, terreurvergelijkingen voor echte rampen.

Lees hier de online krant van deze week.

Lunterse beschouwinkjes: Kemissie bedankt

De oud Lunterse dag van 2024 zit er weer op. Het was weer een prachtig festijn waar heel veel mensen in Lunteren en van daarbuiten van hebben genoten. Dat was mogelijk  dankzij de inzet van heel erg veel mensen. 

Allemaal vrijwilligers: mensen die de tenten opbouwden, meededen aan de reutemeteut, de oldtimer ritten verzorgden, bedienden en kookten tijdens de schranstafel, de mansers, de Oud Lunterse Courant maakten. En ga zo maar door. Echt teveel om op te noemen!.

Ik wil, namens heel veel Lunteranen, een groep vrijwilligers noemen en bedanken die wel heel erg veel doen: dat zijn de mannen van de Oud Lunterse Dag-kommissie. Ze houden er niet van om op de voorgrond te staan en om bedankt te worden. Ze verdienen  dat wel heel erg. Zij verzetten ongelooflijk veel werk en steken daar er heel veel tijd in om de Oud Lunterse Dag mogelijk te maken. 

Het is goed om te weten dat de meeste van hen het hele jaar door minstens één avond in de week bezig zijn om de OLD te regelen. 

Wat doen ze dan zoal: ze bedenken het thema, ze organiseren de markt, ze maken een veiligheidsplan, ze overleggen heel erg veel met de gemeente over de steeds maar toenemende vergunningendruk vanwege toenemende veiligheidseisen, ze maken draaiboeken, sjouwen met tafels, banken, dranghekken en veilingstukken, houden toezicht tijdens de OLD, ontvangen gasten, maken de Oud Lunterse Courant en wat al niet meer! 

Ze nemen daar vakantiedagen voor op in de dagen rondom de OLD. Soms verzuchten gezinsleden van hen ook wel eens, dat het wel erg veel tijd is, wat er in dat organiseren van de OLD gestoken wordt.   

Ze hebben het ook goed met elkaar, er is veel saamhorigheid en lol. 

Desalniettemin: Evert de Braojert, Wous Rietsneijer, Nico Stopvaarf, Job van Jacob, De Hoefsmid, Bart uut ’t Pompedaarp, Gijs van de Duuvekamp, Jeroen de Vliegert, Reind van Willem van Boet, Gaart Puup, Sjakie van de Ukkehut, De Buurtrichter en  Meeuwis van de Stroet, het is  geweldig wat jullie doen. 

Heel erg bedankt, namens heel velen!

Lees hier de online krant van deze week.