Onverhuld: Dictatuur van wie?

Op de vorige column over ‘verstikkende kwesties’, kreeg ik nogal wat reacties. Dat was vooral herkenning van de beschrijving van de problemen als stikstof, natuur, energie, landbouw en woningbouw als die verknoopte kluwen wol, waar je ook trekt, je krijgt het niet uit de war, het wordt nog erger.

Met alle reacties was ik blij. Gelukkig zei er niemand, weet u dan de oplossing niet? Want die weet ik nu ook niet. Een lezer stelde dat we (wij met z’n allen, de politiek in het bijzonder) het zelf gedaan hebben. Dan zijn we dicht bij het tegenwoordig veel gebruikte woord: systeemcrisis. Beleid en uitvoering zijn vastgelopen en je krijgt het niet meer op gang.

Daar zijn twee varianten op. Sommigen zeggen, dat is bewust zo gedaan door een kleine groep en anderen, waaronder ik, geloven dat we het met z’n allen met onze verlangens, eisen en wensen zo ingewikkeld gemaakt hebben dat het systeem vast zit. Een oliemannetje of vervanging van wat onderdelen is niet meer voldoende, je moet reviseren; een nieuwe verbeterde versie maken.

In de recente, prachtige roman Alkibiades gaat schrijver Ilja Leonard Pfeijffer terug naar de Grieken. Hij vindt dat onze huidige democratie in verval is. Ik denk dat hij gelijk heeft. Hij heeft het in gesprekken ook over een systeemcrisis. In een interview in Filosofie Magazine van mei 2023 zegt hij daarover het volgende. 

‘Er is een oude Griekse theorie over de drie verschillende staatsvormen. Volgens die theorie heeft elke staatsvorm een positieve en een negatieve tegenhanger. Zo kent de monarchie haar tegenhanger in de vorm van de tirannie, en de aristocratie in de oligarchie. Ook de democratie heeft een negatieve tegenhanger, die wordt in het Grieks “ochlocratie” genoemd: de dictatuur van de massa.”

Pfeijffer vervolgt ‘Ik ben ervan overtuigd dat wij ons in Nederland in een ochlocratie bevinden. Een belangrijk symptoom hiervan is dat politici bang zijn voor de publieke opinie. Er is nauwelijks nog een politicus die de moed heeft om een lange termijnvisie te ontwikkelen; niemand durft verder te kijken dan de volgende opiniepeiling. 

Van die dictatuur had ik nog nooit gehoord. Eigenlijk zijn wij dan allemaal vastgelopen als het gaat om oplossingen van verstikkende kwesties. Kijk eens een avondje talkshows met politici. Voor de één is iets een probleem, de ander zegt dat het niet bestaat. Iemand komt met een oplossing, de tegenstrever zegt dat het niet werkt en er een ander probleem ontstaat. Het gekke is dat ze allemaal gelijk hebben.

De volgende keer of u moet dat boek van 943 pagina’s (inclusief namenlijst, tijdlijn, bronnen en verantwoording) in twee weken lezen, wat er volgens de schrijver na de ochlocratie komt.

Lees hier de online krant van deze week.