Onverhuld: Creatieve vernieling

Wat een kop, creatieve vernieling. Wat is dat? Graffiti, wildplakken, een kunstwerk slopen. Nee, dat is het allemaal niet. Toen ik het las dacht ik aan jaren geleden dat je iets schreef of tekende op papier en was dat halverwege niet naar je zin, dan verfrommelde je het papier en dan verdween het als prop in de prullenbak. 

Lang vervlogen tijden, net als bijvoorbeeld de geschreven sollicitatiebrief. Daar heb ik er wat van weg moeten gooien. Maar wat is het dan wel, die creatieve vernieling? Het is nog veel ouder. De Oostenrijkse econoom Schumpeter noemde creatieve vernieling zo’n 100 jaar geleden als een kenmerk van het kapitalisme: “creatieve destructie is het proces van innovatie waarbij nieuwe producten en technologieën oude vervangen en verouderde markten vernietigen.” Dan krijg je economische groei, die zelfs duurzaam kan zijn. Het is de tegenstelling die eigenlijk niet bestaat. Behoud, dus handhaven, of innovatie, vernieuwen. We gingen van de (water)molen naar de stoommachine en vanaf daar naar olie, gas en kernenergie. Dichtbij huis bijvoorbeeld de ENKA, ooit een enorme fabriek die kunstvezels maakte als nylon en terlenka, want de mogelijkheden van wol en linnen waren toen nog beperkt. Ook dat is al jaren vernieuwd, de terlenka werd vernietigd, in de termen van Schumpeter.

Drie economen wonnen er dit jaar de Nobelprijs mee. Destructie leidt tot duurzame groei. Artificiële intelligentie (AI) versnelt de creatieve vernietiging; inzichten worden sneller gevonden en je hebt enorme groei. Ik schrok er van, dacht aan de Terminator films, waar machines het overnemen. Maar dat viel mee gelukkig; de vooruitgang moet je vergelijken met een gevoelige plant. Die kan alleen overleven met de juiste temperatuur en met goede zorg. In de termen van de prijswinnende economen ‘technologische vooruitgang is gevoelig voor sociale en economische omstandigheden.’ En die hebben we deels zelf onder controle met ons verstand en ons handelen. Laten we daar vooral ons best voor blijven doen.

Lees hier de online krant van deze week.