Martijn van Vuur & Rook over houtskool: “Fire up the Q!”

Zonder houtskool geen BBQ, dat hoeven we niet uit te leggen. Maar bij Vuur & Rook zijn meer dan 30 merken houtskool verkrijgbaar. Terwijl al die verschillende merken  meestal ook nog diverse soorten houtskool aanbieden. En ze zijn allemaal goed, anders verkochten we ze niet. Maar toch… de ene houtskool is de andere niet. Wat is nou het verschil tussen de ene en de andere soort, wordt ons vaak gevraagd. Martijn legt het altijd graag uit. Zodat ook wij door de bomen het bos, eh…, de houtskool weer zien. 

“Het woord houtskool moet je letterlijk nemen, het is namelijk verkoold hout”, begint Martijn zijn verhaal op zijn zo kenmerkende nuchtere toon. “Door hout met maar weinig zuurstof te verbranden,  verdampen de vluchtige elementen erin en blijft er houtskool over. En hoe beter een houtskoolbrander dat proces in de vingers heeft, des te  hoger wordt het percentage koolstof in de houtskool die deze oplevert, waardoor  die vervolgens beter en langer in jouw BBQ brandt. Traditioneel wordt houtskool gemaakt door stammen en takken van een hardhoutboom op te stapelen en deze dan met natte aarde, plaggen, zand, takken en dergelijke af te dekken. In de heuvel, die zo gevormd wordt, laten ze kleine gaten open. Het hout in de heuvel wordt aangestoken en verbrandt dan, omdat er maar een klein beetje zuurstof bij komt, heel langzaam. Uiteindelijk worden de gaten ook dichtgestopt, waardoor het vuur dooft. Als het zand, de aarde en al het andere spul op het hout na het afkoelen verwijderd wordt, blijft er houtskool over. Deze traditionele methode gebruiken ze in Cuba nog steeds. In Afrika of Zuid-Amerika gebruiken ze speciale ovens of grote ijzeren vaten die met hout worden gevuld. Dat wordt aangestoken waarna ze de ovens of vaten goed afsluiten. Met ook hier kleine luchtgaten zodat de vluchtige delen van het hout langzaam verbranden en het in houtskool veranderd. In Japan – where else – is op traditionele wijze houtskool maken tot een ware kunst verheven. De beroemde binchotan die ze er in hun ovens maken is met een koolstofgehalte van 95 procent bijna pure koolstof. Ter vergelijking: kwalitatief goede houtskool uit andere landen bevat meestal 75 tot 85 procent koolstof. Omdat binchotan maken 15 dagen duurt, en omdat er nog maar een stuk of 20 binchotanbranders in Japan actief zijn, is deze houtskool weliswaar de beste, maar by far ook de duurste van alle soorten houtskool.”

Soorten

“Er zijn vier soorten houtskool die geschikt zijn om in je BBQ te aan te steken. Ik denk dat ik het op deze plek niet hoef te zeggen, maar de houtskool die je in de supermarkt of bij de benzinepomp koopt is heel slecht. Niet alleen omdat het meestal veel rotzooi bevat wat door het aan te steken in je voedsel terecht komt. En het is niet zelden gemaakt  van afvalhout vol met verf en andere chemicaliën. En als dat niet het geval is, dan  is deze goedkope houtskool afkomstig van illegale houtkap. En illegaal gekapt hout wordt snel in de openlucht verbrand om houtskool te fabriceren, waarbij 10 tot 12 kilo hout nodig is voor 1 kilo houtskool die door de snelle openlucht methode ook nog eens heel snel opbrandt in je BBQ. Mede door die illegale praktijken verloor Nigeria een kwart van zijn natuurlijke bossen. Die goedkope houtskool is dus op meerdere manieren slecht. Het FSC-keurmerk garandeert dat de houtskool uit verantwoord beheerde bossen komt en dat aan de veiligheid van de arbeiders is gedacht.”

Beuken 

“Houtskool die in Europa gefabriceerd wordt, komt meestal van beuken en eikenhout. Deze houtskool steek je makkelijk aan en zorgt voor hoge temperaturen. Perfect voor grillen dus. Ook omdat het een milde, lichte rooksmaak geeft aan je vlees, vis of groentes.”

Acacia

“Zuid-Afrikaanse houtskool wordt gemaakt van de Acacia, een snelgroeiende, uitheemse (want vanuit Australië met zeevaarders in Afrika terecht gekomen) veel voorkomende boom. Het brandt makkelijk en wordt gruwelijk heet, maar gaat toch nog best lang mee in je BBQ. Is dus uitermate geschikt voor lange grillsessies of korte low en slow gerechten.  Alhoewel ik daar zelf niet zo vaak aan doe, korte sessies…”, lacht Martijn. “Persoonlijk vind Zuid-Afrikaanse houtskool ook heel erg geschikt om pizza’s op de pizzasteen mee te bakken.”

Marabu

“Marabu komt uit Cuba en is mijn persoonlijke favoriet voor low en slow. Deze houtskool wordt gemaakt van de Marabu wat een vreselijk hard groeiende woekerstruik is die niet op Cuba thuis hoort. Ze hebben er veel last van en omdat het eigenlijk nergens voor te gebruiken is, zijn ze blij dat er bedrijven zijn die er houtskool van maken. Zo bevechten ze deze invasieve struik waardoor inheemse planten meer kans krijgen te groeien. Marabu houtskool is kneiterhard en gaat dus lang mee. Het kost wat moeite om lekker aan te steken, maar omdat het zo hard is, is het ook zuinig en gaat het lang mee. Eenmaal gedoofd kun je alle overgebleven houtskool ook prima nog een keer gebruiken.”

Quebracho

“Quebracho komt uit Argentinië en is net zo kneiterhard als de Cubaanse houtskool. Het wordt gemaakt van de steeneik, die daar dus… Quebracho heet. Die naam komt van quiebrahacha of quebrar hacha, wat ‘breekt je bijl’ betekent. Nogal logisch dus dat deze houtsoort ook kei- en keiharde houtskool oplevert. Wederom lastig aan te steken maar eenmaal gloeiend brandt het urenlang en geeft ontzettend veel hitte. 

Quebracho houtskool geeft wel een sterke rooksmaak af waardoor het voor vleessoorten die makkelijk smaak opnemen, zoals kip, soms minder geschikt is. Maar bij rund of varken is het juist weer een mooie extra smaakmaker.”“Tot zover de uitleg over houtskool. En briketten dan, hoor ik je denken. Nou, dat is een heel ander verhaal, dus daar kom ik later een keer op terug. Voor nu zeg ik: ‘Happy Grilling, Go, Go, Go…Fire up the Q!”

Lees hier de online krant van deze week.