Lunterse beschouwinkjes: Na 83 jaar alsnog grafsteen op oorlogsgraf

Op het kerkhof van Lunteren is op het graf van Steven van den Brand door zijn kleinkinderen een grafsteen  geplaatst. Het bijzondere is dat dit 83 jaar na zijn dood is gebeurd. Hij stierf aan het begin van de Tweede Wereldoorlog, als gevolg van de beschieting van Lunteren, waarbij 12 mensen omkwamen. 

Steven van den Brand

Hij was bakker en banketbakker in Lunteren. Er is een foto van hem, waar hij de Oude Kerk van chocola heeft nagemaakt. Zijn bakkerij zat in het pand waar nu de fietsenzaak van Arend Flier zit. Hij was getrouwd met Johanna Cornelia (Jo) de Kruijff. Zij hadden samen  6 kinderen en begin mei 1940 was zijn vrouw in verwachting  van het zevende kind.

Beschieting van Lunteren

Op 11 mei 1940 dacht het Nederlandse leger dat Lunteren al bezet was door de Duitse aanvalstroepen. Het Nederlandse leger zat nog langs de Grebbelinie, onder andere op de Schans bij Ederveen en Renswoude. Ederveen lag daardoor midden in het frontgebied. De bewoners van Ederveen waren gevlucht, onder andere naar Lunteren. Het Nederlandse leger was in de veronderstelling dat er een uitkijkpost van de Duitsers boven in de toren van de Oude Kerk in Lunteren zat. Achteraf bleek dit niet juist. Het 8e regiment veldartillerie beschoot in de vroege ochtend van 11 mei  met granaten deze  vermeende uitkijkpost. Daarmee werd de toren niet geraakt, wel werd de openbare school naast de Oude Kerk zwaar beschadigd, bomen voor het Westhoffhuis werden geraakt en huizen op de Achterstraat. 

Doden aan de Achterstraat

In de boerderij van de familie Groeneveld aan de Achterstraat 41 verbleef ook de familie Bos uit Ederveen, die hier een veilig heenkomen dachten te hebben gevonden. Tijdens deze beschietingen vluchten de families Groeneveld en Bos naar een schuilplek. Hierbij werd de hele familie Bos, vader, moeder en vier kinderen, dodelijk getroffen door granaatscherven. Van de familie Groeneveld werd Rik Groeneveld ook dodelijk getroffen. Zijn grootmoeder Petronella Groeneveld-Lagerweij raakte zwaargewond en overleed 12 dagen later. In de Achterstraat werden ook nog Evert Kelderman, zijn dochter Wilhelmina en Maria van den Brink door deze beschieting dodelijk getroffen.

Hout sprokkelen

Bakker Steven van den Brand zag, vanuit zijn bakkerij, takken voor het Westhoffhuis op de grond liggen: door de beschietingen waren de boomtoppen geraakt. Hij kon dat hout goed gebruiken als brandstof voor zijn ovens. Tijdens het sprokkelen van dit hout, kwam er nog een granaat vlakbij hem neer. Hij raakte daardoor zwaargewond. Hij werd naar zijn bakkerij gedragen en daar stierf hij.

Weduwe van den Brand

Zijn weduwe, die dus ook nog zwanger was, kon de bakkerij niet voortzetten. De bakkerij en het huis daarboven, waar ze woonden, was gehuurd. Diezelfde week moest ze nog het huis uit. Na enige omzwervingen is ze in Ede gaan wonen.

Ze kreeg geld voor levensonderhoud van de diaconie van de kerk. Die stelde daarbij als voorwaarde dat ze de kerkdiensten moest bezoeken op zondag. De weduwe stuurde daarop haar drie oudste kinderen naar de zondagsdienst.   De mensen van de kerk vonden deze kinderen echter te jong. Door het hierdoor ontstane meningsverschil  stopte de bijdrage vanuit de diaconie. Haar zevende kind, een dochter, werd in deze tijd geboren. Later is de weduwe getrouwd met Gerrit Hendriks, toevallig ook bakker. Hij heeft hard moeten werken om het gezin met 7 kinderen te onderhouden.

Naamloos graf

Ongeveer in het midden -aan de noordkant- van de begraafplaats in Lunteren zijn de slachtoffers van deze beschieting begraven. Hun graven zijn daar nog altijd te vinden. Op geen enkele grafsteen stond echter de naam van Steven van den Brand.Wat er precies gebeurd is, is niet duidelijk. waarschijnlijk was het een geldkwestie. De weduwe van den Brand had namelijk weinig geld. De familie Groeneveld heeft aangeboden dat Steven van den Brand in het graf bij Rik Groeneveld begraven mocht worden. Waarom zijn naam dan ook niet op de grafsteen vermeld is, kan niet meer achterhaald worden. 

Kleinkinderen

Bij de nazaten van Steven den Brand is altijd bekend geweest dat hij begraven lag in het graf van Rik Groeneveld. Door de erkenning van het Indische oorlogsverleden van haar schoonvader is  de jongste kleindochter van Steven van den Brand, Diane Gans, zich er bewust van geworden dat het raar is dat haar opa in een naamloos graf lag. Zij heeft contact gelegd met alle 16 kleinkinderen van Steven den Brand. En uiteindelijk hebben zij -in overleg met de gemeente Ede- ervoor gezorgd dat er alsnog een grafsteen op het graf van hun opa is geplaatst. Dat is begin juni van dit jaar gebeurd.

  

Grafopschrift

Op de grafsteen staat een bijzondere tekst: ‘Never forgotten’ en ‘mijn lieve man, onze lieve vader en onze lieve opa’. In overleg  met alle kleinkinderen is deze graftekst tot stand gekomen. Twee Engelse  kleinkinderen  deden  de suggestie voor ‘never forgotten’. Kleindochter Diane wilde het niet te vertalen, omdat Engels een niet ongebruikelijke taal is bij oorlogsherdenkingen. 

De omschrijving ‘mijn lieve man’ is  bijzonder omdat degene die dat kon zeggen, zijn weduwe, al 30 jaar dood is. Aangezien Steven voor zijn weduwe altijd de liefde van haar leven was geweest, hebben de kleinkinderen toch voor deze tekst gekozen.  ‘Mijn lieve vader’ is nog relevant omdat nog één dochter van Steven leeft. 

Lees hier de online krant van deze week.