De Scheleberg is een in 1935-1936 gebouwd ‘kamphuis, annex vacantie-oord’. De gedenkplaat vermeldt: ‘In het- Crisisjaar 1935 werd dit gebouw door jonge werklozen in samenwerking met regering en vakbeweging gesticht.’
Het werd gebouwd voor de Algemeene Nederlandsche Bond van Handels- en Kantoorpersoneel, die hier eerder al een houten onderkomen bezat. Opvallend is de rijke uitvoering, die mede gerealiseerd kon worden door de inzet van werlozen. Het pand is nog steeds bij de vakbeweging in gebruik. Architectenbureau H. Klomp was verantwoordelijk voor het ontwerp. Het pand is verschillende malen uitgebreid. Het oorspronkelijke bouwwerk betrof het hoofdgebouw met de rechter vleugel. Dat is in twee fasen (1957-1958 en ca. 1980) uitgebreid waardoor het gebouween vrijwel gesloten binnenhof heeft gekregen. Deze latere aanbouwen zijn niet in de bescherming betrokken. Het terrein rond De Scheleberg heeft een structuur met een zichtas van de hoofdingang van het pand naar de Immenweg met aan weerszijden daarvan tuinen.
Hoofdvorm en dak
Een langwerpig pand van n bouwlaag onder een rijzige kap met kapverdieping, aan de wegzijde voorzien van een aanbouw. Het hoofdblok heeft een kap met wolfeinden en grote dakkapellen. Het is gedekt met rode en gesmoorde verbeterde Hollandse pannen. De aanbouw is onder een zadeldak, de erker aan het uiteinde van de aanbouwonder een zevenzijdig schilddak. De vensters en deuren zijn modern, behalve indien anders aangegeven.
Voorgevel (Immenwegzijde)
De voorgevel is asymmetrisch. Geheel links is de forse aanbouw met zevenzijdige serre. Op de aansluiting van de aanbouwen het hoofdblok is een zeer rijzige, door middel van metselwerk verticaal geaccentueerde schoorsteen. Het hoofdblok heeft een deurpartij en enkele vensters en geheel rechts de markante entree. Die wordt gevormd door dubbele deuren geflankeerd door smalle muurdammen, aan de bovenzijde bekroond door blauwe tegels. Daarboven is een dakhuis met een balkon voorzien van een zware borstwering. Het balkon is toegankelijk via een balkondeur met oorspronkelijke roedenverdeling en geflankeerd door roedenvensters. Het dakschild links van het dakhuis wordt doorbroken door drie flinke dakkapellen, steeds voorzien van twee roedendraaivensters.
Linkergevel
De linkergevel bevat op de begane grond zeven vensters en twee stel dubbele deuren. Op de verdieping is, onder het overstekende wolfeind, een brede vensterstrook (originele roedenverdeling) met aan weerszijden gepotdekselde delen. Ter hoogte van de rechtergevel is de nieuwe aanbouw.
Achtergevel
De achtergevel heeft geheellinks een uitbouwover twee bouwlagen, afgesloten met roedendraaivensters en voorzien van een steekkap. Op de begane grond is een entree. Rechts daarvan zijn verschillende liggende en staande vensters aangebracht. De kap heeft verder drie dakkapellen zoals in de voorgevel.
Tuinaanleg
Aan de Immenwegzijde van het pand zijn terrassen aangelegd, omgeven door muurtjes met op de hoeken gemetselde bloembakken. Voor het terras ligt een flink veld met grind, waarop de klokkestoel staat (zie hieronder). Meer in de richting van de weg is een halfrond gazon omgeven door een pad met aan weerszijden hagen. Op verschillende punten is een splitsing gemaakt waardoor men het park in kan lopen. Deze zijwegen zijn gedeeltelijk door hagen omzoomd. Tegenover de hoofdingang is een zeer langgerekt gazon met aan weerszijden bomen, dat zicht geeft op de Immenweg.
Klokkestoel
Op het voorplein staat een kleine houten klokkestoel. De voet bestaat uit een cirkel die taps toeloopt en voortgezet wordt in een vierkant, gedeeltelijk opengewerkt door middel van latwerk en bekroond door een zadeldak met pannen. Een bel ontbreekt, het luidmechanisme is wel aanwezig.
Overige informatie
Gemeentearchief Ede, Bouwvergunningen, dossier 217/ 1935.
Opdrachtgever: Algemeene Nederlandsche Bond van Handels- en Kantoorpersoneel (later opgegaan in de F.N. V .).
Ontwerper
Ho Klomp architectenbureau te Zwolle. (Volgens Mercurius was B. Klomp jr., een vakbondsman, de ontwerper). De bouwtekening bestaat uit drie bladen; op het derde staat onder andere een tuinontwerp dat slechts gedeeltelijk overeenkomt met de huidige situatie: het voorzag bijvoorbeeld niet in de zichtas richting Immenweg. Overigens wordt het pand op de bouwtekeningen De Schelenberg genoemd.
Geschatte bouwkosten
f 11.000,– (de directeur van Gemeentewerken kon zich daar niet mee verenigen en ging uit van f 18.000,–!). Ontwerper verbouwing 1957-1958: Brakel en Bruna architecten B.N.A. te Haarlem. De Welstandscommissie kon het pand ‘ten uitvoering aanbevelen’ (19 aug. 1935).
Literatuur: Mercurius 17, 1961, nr. 12.
Kadastraal perceel: B 909.
Motivering
Het vakantieoord De Scheleberg, in 1935-1936 gebouwd naar ontwerp van architectenbureau Klomp, is van algemeen belang vanwege:
schoonheid, vanwege het bouwtype, de markante hoofdvorm, de redelijke gaafheid van het exterieur; de tuinaanleg; de klokkestoel;
cultuurhistorie, vanwege de ontstaansgeschiedenis, gerelateerd aan de crisis van de jaren ’30, die leidde tot de inzet van werklozen bij bouwprojecten, de geschiedenis van de vakbonden en de traditie van Lunteren als vakantieplaats; tevens vanwege de relatie met de wat betreft functie vergelijkbare gebouwen zoals Mens en Samenleving te Lunteren en De Born te Bennekom.
Bron
Monumenten-inventarisatie Gem. Ede Gemeentelijk pand.
